Brief aan de vrije wil.

Beste vrije wil,

Beste onzichtbare vrije wil.  Beste misschien wel en misschien niet bestaande vrije wil.  Beste onderwerp zijnde van discussies en ruzies vrije wil. (Deze zin klopt niet). Beste ongrijpbaarheid. Misschien is dat een synoniem voor jou?

Ik wil weten of je bestaat. Eigenlijk geloof ik van wel. En vaak twijfel ik. Subjectief gezien besta je ontzettend. Dacht ik. Want de mensen kiezen zelf voor wat ze willen en wat ze doen.  Maar kies je wel echt zelf voor wat je wilt? Is er iets buiten je wat je wil bepaalt? Of zijn het gewoon, zoals de wetenschappers zeggen, onze hersenen die automatisch hun processen uitvoeren.  En wij lopen er gedwee achteraan. Denken niet over jouw bestaan na. En doen onze dingen.

Wat wil ik? Bepaalt mijn omgeving wat ik wil? Of kan ik dat prima zelf uitmaken.  Ik denk echt dat ik subjectief, van uit mijn eigen gezichtspunt vrij ben om te kiezen voor wat ik wil. En dat je in dat opzicht dan ook een beetje bestaat. Ik kan ervoor kiezen in God te geloven. En toch. Desalniettemin – achter mijn subjectieve laag zit de volgende. En in die laag besta je misschien niet. De laag die mijn keuzes beïnvloedt. Wetenschap zegt exclusion de la transcendence. Maar als wat je niet kunt waarnemen dús niet bestaat ken ik er nog wel een paar.

Soms geloof ik dus dat ik vanuit mijn eigen gezichtspunt altijd vrij ben om te kiezen – wat ik maar wil. (Al zegt een zacht stemmetje zoiets als: En soms wil je dingen die helemaal niet goed voor je zijn. En je vertikt het om iets anders te willen. Heb je zoveel macht over je wil als je denkt?). Maar wordt je wil in vrijheid ingeperkt als iets, iemand van buitenaf daar invloed op heeft? En ik geef het toe. Misschien zie ik wel heel veel dingen over het hoofd. En ben ik langzaam, heel langzaam verschoven van een brief schrijven aan jou – naar een brief aan de keuzevrijheid. Hoe meer ik over jou nadenk hoe minder ik van je begrijp.

Ik geloof dat ik er helemaal zelf voor kan kiezen om in God te geloven – zonder dat ik het gevoel heb dat ik gedwongen word. Maar tegelijk geloof ik in laag twee dat God zelf ervoor zorgt dat ik voor hem kies. Ben jij dan minder vrij, wil? (Eigenlijk wil ik schrijven alsof dit een wetenschappelijk paper is. En dat lukt me niet. En natuurlijk hoeft het ook niet).

Soms doe ik dingen zonder erbij na te denken. Na afloop denk ik dan: Waarom? Had ik het niet anders kunnen doen? Of is het zoals hersenwetenschappers het zeggen – en waar ik enorm moe van word – dat alle processen automatisch gaan. En als vurende zenuwcellen bepalen wat ik doe. Hoe vrij ben ik? Hoe vrij moet ik me voelen?

Ja vrije wil. Ik weet nog steeds niet of je bestaat. Objectief gezien ben je waarschijnlijk een illusie. Maar subjectief gezien.. wil ik graag in je geloven.

Beschouw mijn brief maar als een denkoefening. En vooral niet als waarheid. Dat wilde ik maar even zeggen. Het idee dat hersenwetenschap en geloof overlap hebben wat jou betreft vind ik grappig. Al begrijp ik nog steeds niet in welke mate. En hoe. En waarom.

Weet je hoe ik me voel? Als iemand die met een netje achter vlinders aanholt. Ik probeer kennis te verzamelen. Over jou. Maar je wordt hoe langer hoe ongrijpbaarder en ik begrijp hoe langer hoe minder van je en op de één of andere manier loopt je nederige boskrekel bijna paars aan van al dat vermoeiende denken.

Je nederige boskrekel.